Prātibha znaczy “intuicja”, „inspiracja” lub „przebłysk zrozumienia” i jest pojęciem używanym zarówno w teorii jogi, tantrze, jak i hinduskiej poetyce (kāvyaśāstra). Według tej ostatniej prātibha to intuicja, której źródeł szukać należy w poprzednich wcielaniach i która jest podstawą wszelkiej poetyckiej twórczości. W tantrze z kolei prātibha kojarzona jest m.in. z intuicyjnym geniuszem twórczym Śivy i […]
Termin pratyāhāra w języku jogi tłumaczony jest jako „wycofanie [zmysłów]”, a praktyka tak nazywana stanowi jeden z ośmiu członów jogi (aṣṭaṅga) w klasycznej jodze Patañjalego. Samo słowo jest połączeniem przedrostka prati (do siebie) oraz rzeczownika āhāra (zabieranie). W Yogasūtrach czytamy, że pratyāhāra powstaje, gdy nasze zmysły „nie wchodzą w kontakt ze swymi przedmiotami zmysłów” (svaviṣayāsaṃprayoge) […]
Samāpatti w Sanskrycie oznacza osiągnięcie czegoś, dojście do celu, przyjęcie pierwotnej formy. Ale w języku jogi, a także w buddyzmie, terminem tym określa się specjalną formę medytacji. W Yogasūtrach Patañjalego znaleźć można bardzo szczegółowy opis samāpatti, jako techniki progresywnej medytacji, dzięki której jogin stopniowo wnika w prawdziwą naturę obiektu, będącego przedmiotem skupienia uwagi. Patañjali definiuje […]
Satya znaczy „prawdziwy”, „rzeczywisty”, „szczery” i „prawdomówny”. W teorii jogi satya najczęściej rozumiana jest właśnie w tym ostatnim znaczeniu i tłumaczona jest jako „prawdomówność”. Według Patañjalego satya jest jedną z pięciu zasad etycznych, które nazywa yamami i które mają porządkować relacje jogina ze światem zewnętrznym. Osoba „ugruntowana w prawdzie” (satyapratiṣṭha) ma – zdaniem autora Yogasūtr […]
Słowo śauca oznacza czystość – zarówno w znaczeniu fizycznym czy zewnętrznym, jak i czystość umysłu lub intencji. Śauca jest jednym z pięciu samoograniczeń (niyamy) w jodze Patañjalego, które pozwalają praktykującemu ułożyć prawidłowe relacje z samym sobą. Leon Cyboran tłumaczy niyamy jako praktyki „ascetyczno-mistyczne” i określenie to trafnie oddaje sens praktyki śauca w rozumieniu autora Yogasūtr. […]
Sūtra to nić, wątek lub krótkie zdanie. Do języka jogi sūtra trafiła oczywiście za sprawą Yogasūtr Patañjalego, dzieła powstałego najprawdopodobniej na przełomie IV i V wieku n.e., które uważane jest za jeden z najbardziej wpływowych tekstów poświęconych jodze. Jednak sūtra to po prostu gatunek literacki, który charakteryzuje się zwięzłością i którego celem było ustrukturyzowanie jakiegoś […]
Słowo tapas pochodzi od rdzenia √tap (żarzyć się, mieć władzę, odczuwać ból). Pierwotnie tapas były praktykami wewnętrznej dyscypliny, które służyły osiąganiu nadzwyczajnych umiejętności (siddhi) i/lub wyzwoleniu się z łańcucha karmicznych wcieleń (mokṣa). Praktyka tapas często polegała wyrzeczeniu się świata, życiu w samotności oraz umartwianiu ciała np. poprzez długotrwałe głodówki, przyjmowanie niewygodnych pozycji na bardzo długi […]
Słowo upekṣā tłumaczy się najczęściej jako obojętność lub dystans. W zależności od kontekstu oznaczać może także odrzucenie, wytrwałość lub niezgodę. Na pierwszy rzut oka wydawać się więc może, że według Patañjalego najlepszą receptą na dziejące się wokół nas zło (apuṇya) jest jego ignorowanie. Jednak joga Patañjalego nie postuluje eskapizmu, a dystans wobec zła nie oznacza […]
Według znanej definicji Patañjalego vairāgya jest praktyką „kontroli świadomości, która znosi pragnienie widzianych (dṛṣṭa) lub zasłyszanych (ānuśravika) przedmiotów zmysłów (viṣaya)” (YS 1.15). Samo słowo składa się z przedrostka negującego „vi” (który zmienia się w „vai”) oraz słowa „rāga”, które oznacza zamiłowanie, przywiązanie, miłość lub upodobanie do czegoś. Stąd praktyka bezpragnieniowości pociąga za sobą świadomy brak […]
Pojęcie vivekakhyāti jest terminem, który pojawia się w Yogasūtrach Patañjalego na określenie stanu prawdziwej wiedzy. Kiedy jesteśmy ugruntowani w praktyce [ośmiu] członów jogi (yoga-aṅga-anuṣṭhāna), gdy dokonuje się oczyszczenie (śuddhikṣaye), pojawia się światło wiedzy (jñānadīpti), co prowadzi właśnie do stanu vivekakhyāti – pisze Patañjali (YS 2.28). Viveka oznacza „rozumienie”, „prawdziwą wiedzę”, „umiejętność rozróżniania prawdy od fałszu”. W […]