Ekatattvābhyāsa

Ekatattvābhyāsa jest terminem wprowadzonym przez Patañjalego na określenie praktyki, której celem jest osiągniecie stanu skupienia umysłu (samāhita-citta). Samo słowo jest zbitką wielowyrazową, która składa się ze słów abhyāsa (praktyka), eka (jeden) oraz tattva (przedmiot, byt, rzecz). Ekatattvābhyāsa można więc przetłumaczyć jako „praktykę jedno-przedmiotowości” lub nieco mniej dosłownie, jako „praktykę skupiania uwagi w jednym miejscu.” Mamy tu zatem do czynienia z rozpowszechnioną w jodze i innych szkołach medytacji techniką, która polega na kierowaniu myśli w jakimś konkretnym kierunku i utrzymywanie takiego stanu skupienia przez określony czas.

Praktykę ekatattvābhyāsa Patañjali opisuje w pierwszym rozdziale Yogasūtr i tam właśnie wymienia kilka przykładów przedmiotów, bytów czy rzeczy (tattva), na których można skupiać umysł. Na przykład przedmiotem skupienia uwagi może być: oddech praktykującego (YS 1.34), subtelne doznania zmysłowe – smak, zapach, dotyk oraz dźwięk (YS 1.35), a także intonowanie dźwięku OṂ (YS 1.28). Przedmiotem ekatattvābhyāsa może być również dowolny przedmiot lub przedstawienie umysłu według uznania praktykującego (YS 1.39). Można zatem powiedzieć, że autor Yogasūtr pozostawia daleko idącą swobodę, co do wyboru obiektu skupienia uwagi, tak długo, jak uwaga praktykującego pozostaje w jednym miejscu a umysł przestaje być rozporoszony.

Choć praktyka taka wydaję się teoretycznie prosta, utrzymanie uwagi w jednym miejscu wcale łatwe nie jest. Osiągnie stanu skupienia umysłu (samāhita-citta) w drodze ekatattvābhyāsa bez odpowiedniego przygotowania może być dostępne jedynie nielicznym. Dlatego zapewne w rozdziale drugim Yogasūtr Patañjali opisuje szczegółowo ośmio-członową praktykę jogi (aṣṭāṅga-yoga), która ma w osiągnięciu takiego stanu skupienia pomóc.

Zobacz także ālambana.