Anuloma viloma

Anuloma viloma  jest nazwą jednej z praktyk oddechowych potocznie nazywaną czasem prāṇāyāmą, choć według takich dzieł haṭhayogi, jak np.  Haṭhapradīpikā czy Gheraṇḍasaṃhitā nie jest wprost określana tym mianem. Samo słowo anuloma w Sanskrycie znaczy dosłownie „z włosem”, zaś viloma oznacza „pod włos”. W kontekście praktyk oddechowych należy jednak rozumieć określenia te nieco bardziej metaforycznie – anuloma zatem oznaczać będzie „naturalnie” lub „zgodnie z naturalnym porządkiem”, zaś słowo viloma tłumaczyć trzeba raczej jako „nienaturalnie” lub po prostu „odwrotnie”. Określenie te nawiązują zatem do technik oddychania, z których pierwsza jest „naturalna”, druga zaś jest jej odwróceniem.

Podczas praktyki anuloma viloma jogin bierze wdech najpierw lewą dziurką od nosa, po której występuje wydech prawą (kolejność „naturalna” – anuloma), aby następnie zrobić wdech prawą dziurką, a wydech lewą (kolejność „odwrócona” – viloma). Ponieważ anuloma viloma jest techniką wolno-oddechową, oddech praktykującego jest spowolniony, subtelny i ciągły, a wydech jest zawsze dwukrotnie dłuższy niż wdech. W wersji pełnej po wdechu następuje zatrzymanie oddechu (tzw. kumbhaka), która zwykle trwa tak długo, jak wydech, a dopiero po niej następuje wydech.

Według Haṭhapradīpiki taka praktyka oddechowa ma na celu oczyszczenie kanałów energetycznych (nāḍīśuddhi) (HP 2.10). Dlatego czasem określą się ją mianem nāḍīśodhana – czyli praktyki oczyszczającej nāḍī (kanały energetyczne). Jeszcze inną nazwą tej techniki jest „oddychanie naprzemienne”, która nawiązuje do samego sposobu oddychania podczas praktyki.