Kriyāyoga

Kriyā w Sanskrycie oznacza „działanie”, kriyāyoga znaczy zatem „joga działania”. Nie jest to jednak to samo, co karmayoga, której opis można znaleźć w Bhagavadgītā i która tłumaczona bywa często również w ten sam sposób. Termin kriyāyoga pojawia w Yogasūtrach i tam można znaleźć jego dokładną definicję. W pierwszym rozdziale dzieła Patañjali opisuje praktyki medytacji, które są odpowiednie dla osób o skupionym umyśle (samāhita-citta), w drugim natomiast proponuje praktyki osobom, których umysł jest pobudzony czy niespokojny (vyutthita-citta). Kriyāyoga jest właśnie praktyką dla tych drugich.

Według Patañjalego kriyāyoga polega na praktyce samodyscypliny (tapas), intonowaniu mantr (svādhyāya) oraz medytacji nad najwyższym (īśvarapraṇidhāna) (YS 2.1). Praktyka kriyāyogi, w przeciwieństwie do tej opisywanej w rozdziale I-szym Yogasūtr, jest więc jogą praktyczną, której efektem jest pozbycie się nieczystości umysłu poprzez samodyscyplinę,  skupienie uwagi na intonowaniu mantr (japa) oraz ofiarowanie wszelkich działań lub ich owoców najwyższemu nauczycielowi (paramguru) – czyli bytowi, którego Patañjali nazywa īśvara. (YSBh 2.1).

Celem tak rozumianych praktyk ma być przygotowanie się do oraz doskonalenie pogłębionej medytacji (samādhi), a także osłabienie trwałych przypadłości umysłu (kleśa), które stanowią główną przeszkodę na drodze jogi. Kleśe, na które składają się mylne postrzeganie rzeczywistości (avidyā) i samego siebie (asmitā), przywiązanie/pragnienie (rāga), awersja (dveṣa) oraz uporczywe przywiązaniu do życia (abhiniveśa), zostają dzięki praktyce kriyāyoga niejako zneutralizowane, a jogin nie ulega już ich zgubnej mocy. Przypominają nasiona, które zostały poddane wysokiej temperaturze (dagdhabīja) i które nie kiełkują, nawet gdy zaistnieją ku temu sprzyjające okoliczności (YSBh 2.2). Dla przykładu, w wyniku praktyki kriyāyoga przywiązanie (rāga) do jakiegoś przedmiotu lub doznania nie aktywuje się nawet gdy jogin znajduje się w bezpośredniej jego bliskości lub ma możliwość go doświadczać.

Termin kriyāyoga pojawia się także czasem w innym znaczeniu – tj. jako nieco owiana tajemnicą metoda jogi, która ma wywodzić się od Mahavatara Babaji  i której uczył m.in. Lahiri Mahasaya. Metoda ta nauczana jest jedynie po wcześniejszej inicjacji ucznia przez doświadczonego guru i polegać ma oczyszczeniu ciała praktykującego i przekształceniu jego komórek w formę czystej energii. Takie rozumienie Kriyāyogi spopularyzował w m.in. “Autobiografii jogina” Yogananda, który był jednym z pierwszych nauczycieli jogi aktywnie działającym na Zachodzie.