Yathā śakti

Słowo śakti może mieć wiele znaczeń. W zależności od kontekstu oznaczać może moc, siłę, efektywność, ale także żeńską formę energii lub w tekstach tantrycznych nawet boginię. W zwrocie yathā śakti słowo śakti znaczy jednak „możliwość” czy może raczej „[własne] możliwości”. Zwrot ten pojawia się kilka razy w XV-wiecznym dziele poświęconym jodze, Haṭhapradīpikā i dotyczy różnych praktyk oddechowych. Opisując technikę zatrzymania oddechu (kumbhaka) autor tekstu, Svātmārāma, podkreśla, że po wzięciu powietrza do płuc należy je zatrzymać „wstrzymując oddech zgodnie z [własnymi] możliwościami” (dhārayitvā yathāśakti) (HP 2.7). Podobną przestrogę autor Haṭhapradīpiki ponawia opisując technikę mahāmudry (HP 3.20).

Tego typu zastrzeżenia czynione w tekstach powstałych w kręgach haṭhayogi mogą wydawać się zaskakujące. W końcu sam termin haṭha znaczy dosłownie „siła”, „upór”, zawziętość” czy „wysiłkowy” i był czasem używany, by odróżnić bardziej fizyczne praktyki jogi od technik opartych wyłącznie na medytacji. Jednak autorzy tych tekstów doskonale zdawali sobie sprawę, że nie wszystkie opisywane przez nich praktyki będą od razu dostępne dla każdego.

Współczesna joga nawiązuje do niektórych z fizycznych praktyk haṭhayogi, często czyniąc je głównym lub wyłącznym elementem praktyki jogi (np. asany). Często można odnieść wrażenie, że zachodnia joga jest oparta na fizycznym wyczynie, zaś głównym miernikiem postępu w praktyce jest wykonywanie coraz to bardziej akrobatycznych pozycji. Nie tylko może to zniechęcać niektórych do rozpoczęcia praktyki, ale także prowadzić do wielu niepotrzebnych frustracji, a czasem nawet do poważnych urazów. Tymczasem w zasadzie yathā śakti kryje się głęboka mądrość, według której nasza praktyka powinna być dostosowana do możliwości psychofizycznych, aktualnej dyspozycji czy nawet pory dnia lub pogody. Nie bez powodu Svātmārāma radził, że oddech powinien być poddawany kontroli stopniowo (śanaiḥ śanaiḥ), tak jak stopniowo obłaskawia się lwy, słonie czy tygrysy (HP 2.15).  I dotyczy to pewnie nie tylko tak wymagających praktyk oddechowych jak kumbhaka, ale także innych fizycznych elementów jogi.