Haṭha

Słowo haṭha znaczy „siła”, „upór”, „zawziętość”. W takim znaczeniu występowało ono również najczęściej w pierwszych tekstach poświęconym jodze . Początkowo zatem, haṭhayoga była utożsamiana w metodą „wysiłkową”, a więc wymagającą trudu oraz uporu i rekomendowano ją jedynie, gdy “zwykła” (np. bardziej medytacyjna) praktyka nie przynosiła oczekiwanych skutków.

Dopiero z czasem termin haṭha zaczął zmieniać swe znaczenie. Z jednej strony, stawał się określeniem na cały zbiór różnych, jogicznych praktyk. Z drugiej strony, zaczęto go interpretować bardziej metaforycznie, doszukując się w samym słowie symboliki tego, co ma być praktyk tych celem. Na przykład w XIV-wiecznej Yogabīja przeczytać możemy, że ‘ha’ oznacza słońce, zaś ‘ṭha’ księżyc, haṭhayoga zaś to „połączenie słońca i księżyca”. Przy czym w metaforze tej mogło chodzić zarówno o połącznie energii piṅgalā nāḍī (energia słoneczna, rozgrzewająca, pobudzająca) oraz energii iḍā nāḍī (energia księżycowa, wychładzająca, wyciszająca) jak i o spowodowanie obudzenia energii kuṇḍalinī i wywołanie jej ruchu do góry; dochodząc do szczytu słoneczna energia kuṇḍalinī łączyć miała się z księżycową energią i rozpływać się po całym ciele w postaci amṛta (nektaru nieśmiertelności).

Współcześnie terminu haṭhayoga (lub w wersji spolszczonej hatha joga) używa się również na określenie jakichkolwiek praktyk jogi, które zawierają element fizyczny (tj. praktykę asan). Z drugiej strony, często można spotkać się z opinią, że haṭhayoga jest mniej „wysiłkowa” niż np. ashtanga joga czy vinyasa joga. W tym drugim przypadku pojęcie haṭhayoga oznaczałoby zatem po prostu jedną z metod praktyki asan.