Mahāvrata

W Sanskrycie vrata oznacza ślubowanie, przyrzecznie, przysięgę. Mahāvrata zatem to wielkie przyrzecznie lub wielka przysięga. U Patañjalego pojęcie mahāvrata występuje w kontekście yam – czyli zasad etycznych jogi. Najpierw autor Yogasūtr wymienia yamy – ahiṃsā, (niekrzywdzenie), satya (prawdomówność), asteya (niekradzenie), brahmacarya (powściągliwość) oraz aparigraha (niegromadzenie) (YS. 2.30) – aby następnie podkreślić ich powszechność, nieodwołalność i bezwyjątkowość. Zasady etyczne jogi obowiązują bowiem niezależnie od urodzenia (jāti), miejsca (deśa), czasu (kāla), okoliczności (samaya), są uniwersalne (sārvabhaumāḥ) i stanowią dla jogina mahāvrata (YS 2.31).

Współcześnie takie podejście do zasad etycznych może wydać się rygorystyczne, ale takie było zapewne dla wielu ludzi również w czasach Patañjalego. Na przykład dla niektórych ówczesnych braminów (kapłanów) mogło być bowiem dopuszczalne składanie ofiar ze zwierząt podczas ceremonii wedyjskich. Z kolei dla wojowników (kṣatriya) dozwolona była nie tylko przemoc w słusznej sprawie, ale także polowanie jako forma rozrywki. W społeczeństwie opartym na tradycji wedyjskiej na pewnym etapie życia ważną rolę odrywało założenie rodziny i posiadanie potomstwa, a zatem postulat brahmacaryi w rozumieniu Patañjalego także zapewne musiał jawić się jako radykalny. Intencja autora Yogasūtr była jednak całkiem jasna. Dla jogina przestrzeganie zasad etycznych jest bezwarunkowe, nie ma od nich wyjątków i stanowią rodzaj wielkiego ślubowania. Można powiedzieć, że w podejściu takim ujawnia się w pełni surowy, wręcz ascetyczny charakter jogi Patañjalego, która wymaga od praktykującego nie tylko pełnego oddania się praktyce, ale także wyrzeczenia się pełnionych społecznych ról i znaczącego ograniczenia relacji ze światem zewnętrznym.

Koncepcja zasad etycznych jako koniecznego warunku wstępnego do praktyki duchowej jest znacznie starsza niż Yogasūtry. W dżinizmie występuje pięć zasad moralnych, nazywanych yamami, które nie tylko są identyczne z tymi u Patañjalego, ale także nazywa się je mahāvrata. W buddyzmie istnieje pojęcie pięciu nakazów (pañca-sīla), z których cztery tożsame są z yamami opisanymi w Yogasūtrach. Podobne zasady znajdziemy także w wielkim i wpływowym eposie, jakim jest Mahābhārata. Zdaniem Jamesa Mallinsona najstarsze dzieło opisujące system pięciu yam i określające je jako mahāvrata  to Ācārāṅga sūtra, powstała w kręgach dżinizmu najprawdopodobniej w IV w p.n.e.